Hệ miễn dịch được ví như một lớp lá chắn vững chắc bảo vệ cơ thể trước các tác nhân gây hại. Vậy cơ chế hoạt động của hệ miễn dịch diễn ra như thế nào? Điều gì sẽ xảy ra khi cơ thể bị suy giảm hệ miễn dịch?
- Nghẹt mũi một bên kéo dài: Nguyên nhân và giải pháp khắc phục
- Những điểm cần lưu ý về kỹ thuật chụp MRI gan
- Cần lưu ý gì khi sử dụng thuốc trị hắc lào?
1. Hệ miễn dịch là gì?
Hệ miễn dịch là một mạng lưới rộng lớn, trải khắp cơ thể, bao gồm hầu hết các tế bào, mô và cơ quan. Chức năng chính của hệ miễn dịch là bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh từ môi trường như virus, vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng. Do đó, nếu hệ miễn dịch bị suy yếu hoặc không hoạt động, cơ thể sẽ dễ dàng mắc nhiều bệnh nguy hiểm.
Hệ miễn dịch không phải lúc nào cũng có sẵn và cơ chế hoạt động của nó có thể khác nhau ở từng người. Dựa vào nguồn gốc hình thành, hệ miễn dịch được chia thành ba dạng chính. Bác sĩ, giảng viên tại trường Cao đẳng Y Dược TPHCM chia sẻ bao gồm:
– Hệ miễn dịch bẩm sinh:
Như tên gọi, hệ miễn dịch này đã có sẵn trong cơ thể từ trước khi sinh ra. Khi cơ thể phát triển khỏe mạnh, hệ miễn dịch bẩm sinh cũng được củng cố và hoạt động hiệu quả hơn.
Hệ miễn dịch bẩm sinh chiếm phần lớn trong cơ thể, bao gồm các hàng rào bảo vệ tự nhiên như da, chất nhầy trong ruột và cổ họng, giúp ngăn chặn mầm bệnh xâm nhập ngay từ tuyến phòng thủ đầu tiên.
– Hệ miễn dịch thích ứng (hay hệ miễn dịch thích nghi):
Đây là dạng miễn dịch có khả năng tự hình thành và tiêu diệt mầm bệnh. Khi cơ thể tiếp xúc với tác nhân gây bệnh hoặc được tiêm vắc-xin mà hàng rào bảo vệ ban đầu không thể ngăn chặn, hệ miễn dịch sẽ tự động sản sinh các phản ứng miễn dịch chuyên biệt để tiêu diệt mầm bệnh hoặc thích nghi với vắc-xin mới.
– Hệ miễn dịch thụ động (hay hệ miễn dịch vay mượn):
Khác với hệ miễn dịch bẩm sinh hay miễn dịch thích nghi, loại miễn dịch này không do cơ thể tự tạo ra mà được tiếp nhận từ bên ngoài theo nhiều cách khác nhau.
Hệ miễn dịch thụ động được truyền từ mẹ sang con qua nhau thai và sữa mẹ, giúp trẻ sơ sinh có khả năng chống lại một số mầm bệnh mà mẹ đã miễn dịch. Việc tiêm huyết thanh miễn dịch cũng là một hình thức bổ sung miễn dịch thụ động. Tuy nhiên, dạng miễn dịch này không tồn tại lâu dài trong cơ thể và sẽ dần mất đi theo thời gian.
2. Cơ chế hoạt động của hệ miễn dịch
Thành phần cốt lõi của hệ miễn dịch là các tế bào bạch cầu (leukocytes). Chúng di chuyển trong máu và lưu thông khắp cơ thể thông qua hệ thống mạch máu (động mạch, tĩnh mạch, mạch bạch huyết), liên tục tuần tra để phát hiện và loại bỏ các tác nhân gây hại.
Các tế bào bạch cầu phân bố khắp cơ thể, đặc biệt tập trung tại các cơ quan quan trọng như lá lách, tuyến ức, tủy xương và hạch bạch huyết. Chúng được chia thành hai nhóm chính: tế bào lympho và thực bào, mỗi loại đảm nhiệm vai trò khác nhau trong hệ thống miễn dịch. Các chuyên gia, giảng viên Cao đẳng điều dưỡng tphcm chia sẻ thông tin cụ thể gồm có:
– Thực bào
Thực bào – Loại bạch cầu chuyên tiêu diệt mầm bệnh bằng cách bao vây, hấp thụ và phá hủy chúng. Thực bào gồm nhiều loại, mỗi loại có chức năng riêng:
Bạch cầu đơn nhân: Chiếm số lượng lớn nhất, đóng nhiều vai trò trong miễn dịch.
Bạch cầu trung tính: Tấn công vi khuẩn là chủ yếu.
Đại thực bào: Nhận diện, tiêu diệt mầm bệnh và loại bỏ tế bào hư hỏng.
Tế bào mastocyte: Hỗ trợ làm lành vết thương và chống lại một số tác nhân gây bệnh.
Bằng sự phối hợp của các tế bào này, hệ miễn dịch giúp cơ thể duy trì khả năng bảo vệ và chống lại bệnh tật.
– Tế bào lympho và vai trò trong hệ miễn dịch
Tế bào lympho là một phần quan trọng của hệ miễn dịch, đóng vai trò giúp cơ thể ghi nhớ và chống lại mầm bệnh tái xâm nhập. Khi cơ thể từng tiếp xúc với một tác nhân gây bệnh, tế bào lympho sẽ lưu giữ thông tin về nó. Nhờ đó, nếu mầm bệnh quay lại, hệ miễn dịch có thể nhận diện và tiêu diệt chúng nhanh chóng, hiệu quả.
Tế bào lympho chủ yếu được sản sinh từ tủy xương và di chuyển khắp cơ thể để tìm kiếm, loại bỏ tác nhân gây hại. Một số vẫn được giữ lại trong tủy xương để đảm nhiệm những vai trò đặc biệt khác.
Có hai loại tế bào lympho chính:
Lympho B: Sản xuất kháng thể và truyền tín hiệu về sự xuất hiện của mầm bệnh cho tế bào lympho T.
Lympho T: Tiêu diệt tế bào bị tổn thương và gửi cảnh báo đến các bạch cầu khác để tăng cường phản ứng miễn dịch.
Mặc dù các thành phần trong hệ miễn dịch đảm nhiệm chức năng riêng biệt, nhưng chúng hoạt động chặt chẽ, hỗ trợ lẫn nhau để bảo vệ cơ thể. Tuy nhiên, hệ miễn dịch không phải lúc nào cũng ổn định mà có thể suy yếu do mắc bệnh hoặc các yếu tố khác. Nếu bạn cảm thấy cơ thể suy nhược và nghi ngờ hệ miễn dịch bị suy giảm, hãy đến bệnh viện để kiểm tra và được tư vấn kịp thời.
Nguồn: Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur
